UCHWAŁA NR VIII/54/2024
RADY MIASTA BRAŃSK

z dnia 16 grudnia 2024r.

w sprawie Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 
oraz Przeciwdziałania Narkomanii 
Miasta Brańsk na lata 2025-2026 r.

        Na podstawie art. 4¹ ust. 1, ust. 2 i ust. 5 ustawy z dnia 26 października 1982 r.  o wychowaniu                 w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2023 r. poz. 2151)[1]. i art. 10 ust. 2 ustawy                 z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1939)[2] oraz art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1465)[3] Rada Miasta uchwala, co następuje:

§1. Uchwala się Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii Miasta Brańsk na lata 2025-2026, w treści określonej w załączniku do uchwały.

§2. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi.

§3. Uchwała podlega ogłoszeniu na tablicy ogłoszeń Urzędu Miasta Brańsk oraz w Biuletynie Informacji Publicznej.

§4. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.

 Przewodniczący Rady Miasta 

 Zbigniew Romaniuk

Załącznik do uchwały

Rady Miasta Brańsk              

z dnia 16 grudnia 2024 r.

PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ

PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII MIASTA BRAŃSK 

NA LATA 2025-2026

WSTĘP

Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r. (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2151 z późn. zm.).,  oraz ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1939 z późn. zm.). nakłada na każdą gminę obowiązek podejmowania działań zmierzających do ograniczenia spożycia napojów alkoholowych, ograniczenia używania narkotyków, inicjowania i wspierania przedsięwzięć mających na celu zmianę obyczajów                       w zakresie sposobu spożywania tych substancji, przeciwdziałania powstawaniu i usuwaniu następstw nadużywania alkoholu i narkotyków, oddziaływania na osoby nadużywające alkoholu i środków odurzających  oraz udzielania pomocy ich rodzinom.

Realizacja tych zadań prowadzona jest w postaci Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii Miasta Brańsk uchwalanego przez Radę Miasta Brańsk.

Program uwzględnia cele operacyjne dotyczące profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych,  uzależnień behawioralnych oraz przeciwdziałania narkomanii określone                                    w Narodowym Programie Zdrowia i Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 marca 2021 r.                              w sprawie Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021 - 2025 z uwzględnieniem konieczności zapewnienia dostępności, zgodnie z koncepcją projektowania uniwersalnego, określoną w art. 2 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 1169  z późn. zm.) oraz potrzebami osób z różnymi niepełnosprawnościami.

Celem Programu jest:

- zapobieganie powstawaniu nowych problemów alkoholowych, uzależnień behawioralnych oraz przeciwdziałanie narkomanii,

- zmniejszenie rozmiarów problemów, które występują aktualnie,

 - zwiększenie zasobów niezbędnych do pokonywania już istniejących problemów,

- prowadzenie działalności wychowawczej i informacyjnej,

- ograniczanie dostępności alkoholu i narkotyków,

- leczenie, rehabilitację i reintegrację osób uzależnionych, 

- zapobieganie negatywnym następstwom nadużywania alkoholu i substancji psychoaktywnych i ich usuwanie,

- przeciwdziałanie przemocy w rodzinie.

Zadania przewidziane do realizacji zapisane w poniższym programie są kontynuacją działalności prowadzonej w latach ubiegłych. Doświadczenia zdobyte podczas dotychczasowej realizacji pozwalają na dokładniejsze poznanie środowiska lokalnego i jego potrzeb. Duże znaczenie dla miasta ma zaangażowanie społeczności lokalnej w realizację zadań z zakresu profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom. Szczególnie istotnym aspektem są przedsięwzięcia kierowane do młodych mieszkańców miasta podczas realizacji programów uwzględniających zajęcia sportowe, zagospodarowanie czasu wolnego oraz organizację wypoczynku.

Przy opracowywaniu powyższego Programu uwzględniono zasoby, jakimi dysponuje miasto                          do realizacji omówionych poniżej zadań jak i zwrócono szczególną uwagę na zaspokojenie istotnych w tym zakresie potrzeb.

WPROWADZENIE

Uwarunkowania gospodarcze oraz zmiany struktury społeczno-ekonomicznej, które miały miejsce na przestrzeni ostatnich kilku lat mają niebagatelny wpływ na jakość życia 
i funkcjonowanie społeczności lokalnej. Wynikiem pewnych przeobrażeń jest nawarstwianie się problemów społecznych występujących na poziomie lokalnym. 

Problemy społeczne „to ogólne wzory zachowania ludzkiego lub warunków społecznych, które są postrzegane jako zagrożenia dla społeczeństwa przez znaczącą liczbę ludzi, przez silne grupy bądź przez charyzmatyczne jednostki oraz które mogą być rozwiązane czy też którym można jakoś zaradzić[4]”. Należy pamiętać, iż skutki problemów społecznych dotyczą nie tylko osób dotkniętych nimi bezpośrednio, ale równie często członków ich rodzin. Konsekwencjami problemów społecznych może być pogorszenie standardu życia, prawidłowego rozwoju jednostek, a także brak możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb. 

Sposobem na zbadanie i określenie występujących problemów w danej zbiorowości jest Diagnoza Problemów Społecznych. Jest ona pewnego rodzaju oceną aktualnego stanu rzeczy, która pozwala na identyfikację i opis zjawisk ograniczających lub stwarzających zagrożenie niezaspokojenia potrzeb danej społeczności. 

Rysunek 1. Struktura badanej grupy 

 
 
 PROBLEMATYKA BADANIA

ANALIZA WYNIKÓW BADANIA PRZEPROWADZONEGO WŚRÓD UCZNIÓW

W niniejszym rozdziale przedstawione zostały problemy społeczne z perspektywy dzieci i młodzieży. Pytania zawarte w kwestionariuszu ankiety, miały na celu oszacowanie występujących wśród uczniów problemów związanych ze spożywaniem alkoholu, zażywaniem narkotyków, sięganiem po papierosy                 i e-papierosy, przemocą domową, rówieśniczą, cyberprzemocą oraz uzależnieniami behawioralnymi. Uczniowie zostali również poproszeni o wskazanie do kogo ich zdaniem można się zwrócić o pomoc     w przypadku wymienionych wyżej problemów. 

STRUKTURA BADANEJ PRÓBY
Uczniowie ze szkół znajdujących się na terenie Miasta Brańsk wypełnili łącznie 
187 kwestionariuszy ankiet. Poniżej przedstawiono strukturę badanej próby z podziałem na płeć. Można zauważyć, że udział uczniów w badaniu diagnozującym problemy społeczne był zbliżony – chłopcy stanowili 49,2% próby badawczej, natomiast dziewczynki wypełniły 50,8% kwestionariuszy. 

Rysunek 2. Płeć uczniów uczestniczących w badaniu: N[5]=187

Wśród uczniów biorących udział w badaniu, najwięcej kwestionariuszy ankiet wypełnili respondenci w wieku 14-15 lat (41,2%), natomiast 24,6% stanowiły osoby w wieku 12-13 lat. Niewiele mniej, bo 18,2% ankietowanych mieściło się w przedziale 10-11 lat, natomiast najmniejszą grupę stanowili badani mający 16-17 lat (16,0%). 

Wykres 1. Wiek uczniów: N=187

Kolejny wykres prezentuje strukturę badanej próby w podziale na przynależność 
do danej klasy. 25,1% ankietowanych uczęszcza do VIII klasy szkoły podstawowej, 21,4% 
do VII klasy, 19,3% to uczniowie klasy V, natomiast po 16,0% ankietowanych pobiera naukę w klasie VI lub w klasie II szkoły ponadpodstawowej. Najmniejszy odsetek stanowili uczniowie I klasy szkoły ponadpodstawowej – 2,1%.

Wykres 2. Klasa: N=187

PROBLEM ALKOHOLOWY
Pierwszy z analizowanych w Diagnozie obszarów dotyczył spożywania alkoholu przez uczniów z terenu Miasta. Zebrany materiał badawczy wskazuje, że kontakt z alkoholem miał średnio co trzeci uczeń (34,8%), wśród których 19,3% spożyło go jednokrotnie, 7,0% piło alkohol kilka razy (do 10 razy), a 4,8% miało z nim styczność wiele razy (powyżej 10 razy). Pozostałe 3,7 % zadeklarowało, że sięga po niego regularnie (przynajmniej raz w tygodniu).

Wykres 3. Ile razy w życiu zdarzyło Ci się pić alkohol? N=187

Kolejne pytanie zadane uczniom uczęszczającym do szkół znajdujących się w Mieście miało na celu oszacowanie częstotliwości spożywania przez nich alkoholu w ciągu ostatnich 
30 dni poprzedzających niniejsze badanie ankietowe. Jak wynika z udzielonych przez młodych badanych odpowiedzi, kontakt z alkoholem miało w tym okresie 21 osób będących po inicjacji alkoholowej, spośród których 12 spożyło tego typu napoje 1-2 razy (18,5%), 7 uczniów zadeklarowało sięgnięcie po alkohol we wskazanym okresie więcej niż 7 razy (10,8%), a 2 uczestników badania spożywało go 3-4 razy (3,1%). 

Tabela 1. Ile razy piłeś/aś alkohol w ciągu ostatnich 30 dni? N=65

PROBLEM NIKOTYNOWY
W badaniu przeprowadzonym wśród uczniów z Miasta Brańsk podjęto się także próby określenia skali i częstotliwości sięgania przez młode osoby po wyroby nikotynowe. Z deklaracji młodzieży wynika, że kontakt z tradycyjnymi wyrobami tytoniowymi (papierosami) miało 20,3% ankietowanych, wśród których 10,7% paliło je jednokrotnie, po 2,7% – kilka razy (do 10 razy) lub wielokrotnie (powyżej 10 razy), natomiast 4,3% uczniów przyznało, że pali tradycyjne papierosy regularnie/codziennie. Kontakt z e-papierosami miało 32,6% ankietowanych, wśród których 15,0% sięgnęło po nie jednokrotnie, 6,4% – kilka razy (do 10 razy), z kolei 5,3% wskazało na sięgnięcie po e-papierosy wiele razy (powyżej 10 razy), a 5,9% robi to regularnie/codziennie.

Wykres 4. Ile razy w życiu zdarzyło Ci się: N=187

PROBLEM NARKOTYKOWY
 

Kolejny z analizowanych w Diagnozie obszarów dotyczył powszechności zażywania narkotyków, dopalaczy oraz innych środków psychoaktywnych przez uczniów zamieszkujących Miasto. W celu określenia skali występowania tego problemu, młodych mieszkańców zapytano o to, ile razy w życiu zdarzyło im się zażywać tego typu substancje. Jak wynika z udzielonych odpowiedzi, po środki psychoaktywne sięgnęło 9,6% badanych, wśród których 5,9% zażywało je jednokrotnie, po 0,5% respondentów wskazało na częstotliwość kilka lub wiele razy, a 2,7% przyznaje, że sięga po nie regularnie/codziennie. 

Wykres 5. Ile razy w życiu zdarzyło Ci się zażywać środki psychoaktywne (narkotyki, dopalacze, leki w celu odurzenia)? N=187

Badanych, którzy sięgnęli kiedykolwiek wcześniej po substancje psychoaktywne zapytano o to, jak często zażywali narkotyki, dopalacze lub leki w celu odurzenia w ciągu ostatnich 30 dni. Jak wynika                z udzielonych odpowiedzi, w analizowanym okresie po tego typu substancje sięgnęło 12 osób, wśród których 6 osób sięgnęło po nie 1-2 razy (35,3%), 5 osób wskazało, że zażywało takie substancje więcej niż 7 razy (29,4%), z kolei jeden uczestnik badania wskazał, iż miało to miejsce 3-4 razy (5,9%). Jedna osoba pominęła to pytanie.

Tabela 2. Jak często zażywałeś/aś narkotyki, dopalacze, leki w celu odurzenia w ciągu ostatnich 30 dni? N=17

Zapytano także o to, po jakie konkretnie substancje sięgali badani. Jak wynika 
z udzielonych odpowiedzi, 8 osób sięgnęło po dopalacze (50,0%), 6 uczniów wskazało 
na marihuanę (37,5%), a odpowiedzi po 3 badanych padły na amfetaminę lub leki w celu odurzenia (po 18,8%). Po 2 uczestników badania wybrało mefedron lub udzieliło odpowiedzi „inne”, bliżej nieokreślone substancje (po 12,5%). 2 osoby pominęły to pytanie. 

Tabela 3. Jakie były to substancje? N=16

*Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100%

W następnej części badania uczniowie zostali poproszeni o ocenę dostępności narkotyków, dopalaczy, alkoholu, papierosów i e‑papierosów w swojej miejscowości. Jak wynika z udzielonych odpowiedzi, szkodliwe oraz nielegalne substancje są dostępne w Mieście, w tym przede wszystkim papierosy, alkohol i e-papierosy. Zebrany materiał badawczy wykazał, że:

§   narkotyki są łatwe do zdobycia dla 30,5% ankietowanych, a trudne dla 9,6%,

§   dopalacze są łatwe do zdobycia dla 25,1% uczniów, a trudne dla 10,7%,

§   alkohol jest łatwy do zdobycia dla 46,0% badanych, a trudny dla 9,6%,

§   papierosy są łatwe do zdobycia dla 46,5% respondentów, a trudne dla 8,0%,

§   e-papierosy są łatwe do zdobycia dla 39,6% młodych mieszkańców, a trudne 
dla 8,0%.

Wykres 6. Gdybyś chciał/a zdobyć narkotyki, dopalacze, alkohol, papierosy, e-papierosy w swojej miejscowości byłoby to: N=187    

PROBLEM PRZEMOCY
W kolejnej części raportu z badania ankietowego oszacowana została skala problemu przemocy wśród uczniów zamieszkujących Miasto Brańsk. Analizie poddane zostały kwestie związane zarówno z przemocą domową, jak i rówieśniczą oraz przemocą w Internecie, 
czyli cyberprzemocą. Odpowiedzi respondentów wskazują, że 29,4% młodych mieszkańców Miasta doświadczyło przemocy w ciągu ostatnich 12 miesięcy. 

Wykres 7. Czy w przeciągu ostatnich 12 miesięcy zdarzyło Ci się doświadczyć przemocy? N=187

Podczas badania diagnozującego problem przemocy określono również, jakie osoby stosowały przemoc wobec uczniów dotkniętych tym problemem. Z deklaracji młodych respondentów wynika, że najczęściej doświadczali oni przemocy ze strony uczniów ze swojej szkoły – przyznało to 29 osób (54,7%), z kolei 15 ankietowanych wskazało na rodzeństwo (28,3%). 13 badanych doznało przemocy ze strony kolegów/koleżanek spoza szkoły (24,5%), 11 respondentów wskazało na inne osoby, wśród których wymieniano m.in. nauczycieli i przyjaciół (20,8%), a 1 uczeń zadeklarował, iż doświadczył przemocy ze strony rodziców (1,9%). 2 osoby pominęły to pytanie.

Tabela 3. Kto stosował wobec Ciebie przemoc? N=53

*Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100%

Kolejna tabela przedstawia odpowiedzi uczniów na pytanie o rodzaje doznawanej przemocy. Można zauważyć, że:

§  przemocy psychicznej doznało 30 badanych (58,8%),

§  przemocy fizycznej doświadczyło 27 uczniów (52,9%),

§  przemocy seksualnej doświadczyło 7 respondentów (13,7%).

§  zaniedbania doznało 7 ankietowanych (13,7%).

4 uczniów nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie.

Tabela 4. Jakiego rodzaju przemocy doznałeś/aś? N=51

*Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100%

W następnej kolejności uczniowie zostali zapytani również o to, czy im samym zdarzyło się w ciągu ostatnich 12 miesięcy zastosować przemoc wobec innych osób. Do takiego zachowania przyznało się 22,5% ankietowanych. 

Wykres 8. Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy doszło do sytuacji, w której zastosowałeś/aś przemoc wobec drugiej osoby? N=187

Badanych uczniów zapytano także o to, jakiego rodzaju przemoc stosowali. Najczęściej deklarowano stosowanie przemocy fizycznej (27 osób, tj. 64,3%), przemoc psychiczną stosowało 24 badanych (57,1%), natomiast 6 respondentów wskazało na przemoc seksualną (14,3%). 

Tabela 5. Jakiego rodzaju przemoc stosowałeś/łaś? N=42

*Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100%

W dalszej kolejności analizie poddane zostały odpowiedzi uczniów na pytanie o to, wobec kogo zdarzyło im się stosować przemoc. Największa część ankietowanych przyznała się do przemocy skierowanej wobec uczniów ze swojej szkoły, na co wskazało 25 osób (59,5%) oraz kolegów/koleżanek spoza szkoły – 16 osób (38,1%). 14 osób przyznało, iż przemoc stosowało wobec rodzeństwa (33,3%), a 10 osób wskazało na inne, bliżej nieokreślone osoby (23,8%). 

Tabela 6. Wobec kogo zdarzyło Ci się stosować przemoc? N=42

*Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100%

W kolejnym pytaniu poproszono uczniów o określenie, czy w ich szkole dochodzi 
do sytuacji przemocowych między uczniami oraz o określenie częstotliwości występowania tego problemu. 46,5% respondentów nie potrafiło jednoznacznie odnieść się do badanej kwestii, natomiast zdaniem 8,0% osób takie zjawisko nie występuje w ich szkole. 10,7% badanych twierdzi, że przemoc w szkole ma miejsce kilka razy w tygodniu, 8,0% – kilka razy w miesiącu, natomiast w opinii 26,7% zdarza się to kilka razy w roku.

Wykres 9. Jak często obserwujesz w swojej szkole problem przemocy między uczniami? N=187

Ostatnie pytanie w zakresie problemu przemocy dotyczyło skali doznawania oraz stosowania cyberprzemocy w stosunku do innych użytkowników Internetu. 18,7% uczniów stwierdziło, że doświadczyło cyberprzemocy, natomiast 30,5% osób nie potrafiło jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Ponadto po 17,6% badanych przyznało się do stosowania przemocy w Internecie lub wskazało odpowiedź „trudno powiedzieć” w tym aspekcie.

Wykres 10. Czy w przeciągu ostatnich 12 miesięcy doznawałeś/aś oraz stosowałeś/aś cyberprzemoc (np. wyzywanie, podszywanie się, ośmieszanie/poniżanie, grożenie/ straszenie, szantażowanie, wyłudzanie pieniędzy, rozsyłanie ośmieszających zdjęć/ filmów)? N=187

KORZYSTANIE Z URZĄDZEŃ ELEKTRONICZNYCH
Kolejny obszar tematyczny badania miał na celu zweryfikowanie jak dużo czasu uczniowie poświęcają na korzystanie z urządzeń elektronicznych i/lub Internetu. Jak wynika 
z odpowiedzi młodych mieszkańców Miasta, znaczna część z nich poświęca na korzystanie 
z urządzeń elektronicznych i/lub Internetu dużą ilość czasu w ciągu dnia. 2,7% uczniów zadeklarowało, iż korzysta z nich do 1 godziny, 21,4% odpowiedzi padło na przedział od 1 do 3 godzin, 26,2% – powyżej 3 do 5 godzin, a 19,3% ankietowanych przyznało, że jest to powyżej 5 do 7 godzin dziennie. Na odpowiedź powyżej 7 godzin dziennie wskazało 21,4% badanych, natomiast 0,5% respondentów wskazało, że nie robi tego codziennie. 8,6% uczniów nie korzysta z urządzeń elektronicznych i/lub Internetu w ogóle.

Wykres 11. Ile czasu w ciągu dnia poświęcasz na korzystanie z urządzeń elektronicznych i/lub Internetu? N=187

W dalszej kolejności badanych zapytano o to, czy kiedykolwiek zdarzyło im się skłamać, aby ukryć prawdziwą ilość czasu spędzanego na korzystaniu z urządzeń elektronicznych i/lub Internetu. Taka sytuacja zdarzyła się 55,3% badanym, w tym po 12 ankietowanym zdarza się 
to bardzo często bądź miało to miejsce jednokrotnie (po 7,5%), 22 uczniom – często (13,8%), natomiast 42 respondentom – czasami (26,4%). 12 osób pominęło to pytanie.

Tabela 7. Czy zdarza Ci się kłamać, aby ukryć prawdziwą ilość czasu spędzanego na korzystaniu z urządzeń elektronicznych i/lub Internetu np. przed rodzicami? N=159

UCZESTNICTWO W GRACH HAZARDOWYCH
W celu określenia skali i zasięgu problemu grania w gry na pieniądze przez uczniów, respondentom zadano pytanie o to, czy zdarzyło im się uprawiać hazard w ciągu ostatnich 
12 miesięcy poprzedzających badanie. Zebrany materiał badawczy wykazał, że w omawianym okresie podejmowało się tego 34,2% badanych. Wśród tych osób 14,4% grało w nie 
1 raz, 5,9% – od 2 do 10 razy, natomiast 13,9% respondentów – powyżej 10 razy.

Wykres 12. Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy grałeś/aś w gry, w których można było wygrać/przegrać pieniądze (np. zdrapki, lotto, gra na automatach, zakłady bukmacherskie itp.)? N=187

ZABURZENIA ODŻYWIANIA
 

Kolejna część badania przeprowadzonego wśród uczniów z Miasta Brańsk dotyczyła zaburzeń odżywiania, z którym zmaga się coraz więcej młodych osób. Uczniowie mieli wskazać, które odpowiedzi z kafeterii zaliczamy według nich do zaburzeń odżywiania. Największy odsetek wskazał na anoreksję (41,2%), 23,5% uczniów wyróżniło bulimię, a 19,8% napadowe objadanie się. Ponadto 10,2% respondentów uważa, że do zaburzeń odżywiania zalicza się ortoreksję (spożywanie jedynie zdrowego jedzenia). Część uczniów biorących udział w badaniu błędnie wskazała na zaburzenia jelit (11,2%), alergie pokarmowe (9,1%), a także cukrzycę (7,5%). 13,4% ankietowanych nie wie, czym są zaburzenia odżywiania, 13,4% miało trudność z odpowiedzią na to pytanie, z kolei 3,7% wskazało na inne, bliżej 

Wykres 13. Które z poniższych odpowiedzi Twoim zdaniem można zaliczyć do zaburzeń odżywiania? N=187

*Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100%

ANALIZA WYNIKÓW BADANIA PRZEPROWADZONEGO WŚRÓD DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW MIASTA
W niniejszym rozdziale przedstawiony został problem uzależnienia od alkoholu, papierosów, e-papierosów i narkotyków wśród dorosłych mieszkańców Miasta Brańsk, a także skala zjawiska przemocy, korzystania z urządzeń elektronicznych, grania w gry na pieniądze oraz innych uzależnień natury behawioralnej.

STRUKTURA BADANEJ PRÓBY
W badaniu diagnozującym problemy społeczne występujące na terenie Miasta Brańsk udział wzięło łącznie 323 pełnoletnich mieszkańców. Poniżej przedstawiona została struktura badanej próby, ze względu na płeć. Zdecydowaną większość ankiet przekazały kobiety, które uzupełniły łącznie 57,3% kwestionariuszy, natomiast mężczyźni wypełnili pozostałe 42,7% ankiet. 

Rysunek 3. Płeć dorosłych mieszkańców uczestniczących w badaniu: N=323

Analiza struktury badanej grupy wskazuje na zróżnicowanie respondentów pod względem ich wieku. Najliczniejszą grupę stanowili ankietowani mający poniżej 26 lat (41,5%), 36-45 lat (22,0%) oraz 26-35 lat (18,9%). W badaniu udział wzięli również mieszkańcy w wieku 56-65 lat (7,7%), powyżej 65 roku życia (5,3%), a także między 46 a 55 rokiem (4,6%),

Wykres 14. Wiek: N=323

Respondenci zostali zapytani również o wykształcenie. Jak wynika z ich deklaracji, 
24,8% badanych legitymuje się wykształceniem wyższym, 13,3% – zawodowym, a 26,6% – średnim lub pomaturalnym. 5,0% kwestionariuszy ankiet wypełnili mieszkańcy z wykształceniem gimnazjalnym, a pozostałe 30,3% zakończyło edukację na poziomie podstawowym. 

Wykres 15. Wykształcenie: N=323

KORZYSTANIE Z URZĄDZEŃ ELEKTRONICZNYCH
W kolejnym obszarze tematycznym mieszkańców zapytano o korzystanie z urządzeń elektronicznych i Internetu. Ankietowani zostali poproszeni o wskazanie, jaką ilość czasu poświęcają na to w ciągu dnia. Jak wynika z deklaracji, korzystanie z nich powyżej 1 godziny do 3 godzin dziennie zadeklarowało 33,4% badanych, a powyżej 3 do 5 godzin – 26,3%. Ponadto 13,6% ankietowanych zaznaczyło odpowiedź „do 1 godziny”, 12,1% – „powyżej 
5 godzin do 7 godzin”, z kolei 11,5% – „powyżej 7 godzin”.  Pozostałe 3,1% zadeklarowało, że nie korzysta z tego typu urządzeń. 

Wykres 16. Ile godzin poświęca Pan/i na korzystanie z urządzeń elektronicznych i Internetu (np. komputer, tablet, telefon komórkowy, konsola do gier) w ciągu dnia, w którym ich Pan/i używa (nie wliczając w to godzin pracy)? N=323

Zapytano także o to, czy badanym zdarza się korzystać z urządzeń elektronicznych i/lub Internetu dłużej niż wstępnie zakładali. Blisko połowa badanych przyznała, że takie sytuacje mają miejsce (126 osób, tj. 40,4%), natomiast przeciwnego zdania było 18,3% ankietowanych 
(57 osób). Odpowiedź „trudno powiedzieć” zaznaczyło 18,9% uczestników badania (59 osób), a 22,4% respondentów wskazało, że nie przewiduje określonego czasu na korzystanie 
z urządzeń/Internetu (70 osób). 1 osoba pominęła to pytanie.

Tabela 8. Czy zdarza się Panu/i korzystać z urządzeń elektronicznych i/lub Internetu dłużej niż wstępnie Pan/i zakładał/a? N=312

UCZESTNICTWO W GRACH HAZARDOWYCH
W dalszej części badania określona została skala podejmowania zachowań hazardowych przez pełnoletnich mieszkańców. Ankietowani udzielili odpowiedzi na pytanie, czy w okresie ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie grali w gry, w których wygraną/przegraną były pieniądze. Jak wskazuje zebrany materiał badawczy, styczność z nimi miało 32,8% badanych, wśród których 16,4%, zadeklarowało, że grało w takie gry jednokrotnie, 8,0% – od 2 do 10 razy, natomiast 8,4% – powyżej 10 razy.

Wykres 17. Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy grał/a Pan/i w gry, w których wygraną/ przegraną były pieniądze (np. zdrapki, lotto, gra na automatach, zakłady bukmacherskie itp.)? N=323

Kolejne pytanie dotyczyło motywacji, które kierowały mieszkańcami uczestniczącymi 
w grach hazardowych, a mianowicie odnosiło się do tego, czy badani kiedykolwiek grali 
w tego typu gry z powodu trudności finansowych lub w celu poprawy swojej sytuacji ekonomicznej. 25,5% respondentów potwierdziło zaistnienie takiej sytuacji (27 osób), a 9,4% nie potrafiło jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie (10 osób). 65,1% badanych zadeklarowało, iż nie podejmowało się tego typu czynności z powodu kłopotów finansowych (69 osób).

Tabela 9. Czy kiedykolwiek grał/a Pan/i w gry, w których wygraną/przegraną były pieniądze, aby rozwiązać finansowe trudności lub poprawić swoją sytuację ekonomiczną? N=106

INNE UZALEŻNIENIA BEHAWIORALNE
Mieszkańcy Miasta udzielili również istotnych informacji na temat swoich decyzji zakupowych, wykonywania obowiązków zawodowych oraz zakresu aktywności fizycznej i zaburzeń odżywiania. Zakupoholizm, pracoholizm, a także nadmierna aktywność fizyczna są przykładami uzależnień behawioralnych, które w okresie ostatnich lat zwiększyły swoją skalę, w szczególności wśród rozwiniętych i sprawnie funkcjonujących społeczeństw, dlatego pytania dotyczyły również występowania tego problemu wśród lokalnej społeczności. 

Jak wynika z analizy materiału badawczego, część ankietowanych przejawia zachowania świadczące o możliwości występowania wśród nich przede wszystkim zaburzeń w zakresie pracoholizmu oraz odżywiania. Doświadczenia respondentów w tych obszarach przedstawiają się następująco:

§  56,7% badanych często myśli o obowiązkach zawodowych poza godzinami pracy,

§  17,3% mieszkańców przyznało, że zdarza im się kupować przedmioty, których nie potrzebują i na które nie posiadają odpowiednich środków finansowych,

§  15,2% osób biorących udział w badaniu zajada stres i intensywne emocje,

§  31,6% ankietowanych ma wyrzuty sumienia po spożyciu bardziej kalorycznego posiłku.

Wykres 18. Proszę o ustosunkowanie się do poniższych stwierdzeń: N=323

PROBLEM ALKOHOLOWY
W pierwszym pytaniu tego bloku tematycznego, dorosłych mieszkańców Miasta poproszono o określenie, z jaką częstotliwością spożywają alkohol. Całkowitą abstynencję zadeklarowało 39,3% ankietowanych, natomiast 19,5% sięga po alkohol okazjonalnie, czyli kilka razy w roku. 5,3% badanych spożywa alkohol raz w miesiącu, a 13,9% – kilka razy w miesiącu. 9,3% respondentów podało, że pije alkohol raz w tygodniu, natomiast 7,4% – klika razy w tygodniu. Ponadto 5,3% mieszkańców przyznało się do codziennego spożywania tego typu substancji.

Wykres 19. Jak często spożywa Pan/i alkohol? N=323

Kolejne pytanie dotyczyło sytuacji, w której respondenci stracili kontrolę nad ilością spożywanego alkoholu. Zdecydowana większość z nich podała, że w ciągu ostatnich 
12 miesięcy nie zdarzyła im się taka sytuacja (135 osób, tj. 68,9%). Przeciwnie odpowiedziało 31,1% ankietowanych, z czego 25 osób zadeklarowało, że miało to miejsce 1 raz (12,8%), 
17 respondentów od 2 do 5 razy (8,7%). 19 badanych wskazało na częstotliwość powyżej 10 razy (9,7%).

Tabela 10. Ile razy w ciągu ostatnich 12 miesięcy zdarzyło się Panu/i stracić kontrolę nad ilością spożywanego alkoholu (tzn. upić się)? N=196

Ważnym elementem badania było również określenie skali prowadzenia pojazdów pod wpływem alkoholu na terenie Miasta. Jak wynika z udzielonych odpowiedzi, 17,5% ankietowanych, tj. 34 osoby, podało, iż nie posiada prawa jazdy, z kolei kolejne 17,5% respondentów przyznało się do prowadzenia pojazdu mechanicznego po spożyciu alkoholu, z czego  po 13 osób wskazało, że zdarzało się to często lub miało to miejsce jednokrotnie (po 6,7%), a 8 osób przyznało, że podobna sytuacja powtarzała się sporadycznie (4,1%). 2 osoby pominęły to pytanie. 

Tabela 11. Czy w ciągu ostatnich 30 dni zdarzyło się Panu/i kierować pojazdem mechanicznym po spożyciu alkoholu? N=194

W ostatnim pytaniu dotyczącym tego obszaru, ankietowani zostali poproszeni o wyrażenie swojego zdania w zakresie wpływu spożywania alkoholu przez kobiety w ciąży na rozwój dziecka. Jak wynika z udzielonych odpowiedzi, zdecydowana większość dorosłych mieszkańców Miasta jest świadoma szkodliwości napojów alkoholowych (82,7%), natomiast 5,9% ankietowanych wybrało odpowiedź przeczącą. Pozostałe 11,5% badanych nie miało wiedzy w tym temacie.

Wykres 20. Czy według Pana/i picie alkoholu w ciąży ma negatywny wpływ na rozwój dziecka? N=323

PROBLEM NIKOTYNOWY
Kolejny analizowany obszar miał na celu określenie skali sięgania po wyroby nikotynowe przez dorosłych mieszkańców Miasta. Papierosy tradycyjne pali 34,7% ankietowanych, spośród których 4,3% pali okazjonalnie, czyli kilka razy w roku, 0,6% – raz w miesiącu, 2,8% - kilka razy w miesiącu, natomiast 3,1% – kilka razy w tygodniu. Na codzienne palenie wskazało 23,8% ankietowanych – osoby te są szczególnie narażone na wystąpienie negatywnych konsekwencji uzależnienia od nikotyny. Po elektroniczne papierosy sięga 25,7% uczestników badania, przy czym 13,6% robi to codziennie, 5,6% – kilka razy w roku, 1,5% – raz w miesiącu, a po 2,2% – kilka razy w tygodniu lub kilka razy w miesiącu.

Wykres 21. Jak często pali Pan/i papierosy i e-papierosy? N=323

PROBLEM NARKOTYKOWY
Kolejna część badania miała na celu określenie rozpowszechnienia środków psychoaktywnych wśród dorosłych mieszkańców Miasta. Jak wynika z analizy materiału badawczego, inicjację narkotykową zadeklarowało 20,7% respondentów, spośród których 9,6% wskazało na zażywanie środków psychoaktywnych jednokrotnie, 3,4% przyznało, że ma to miejsce kilka razy w roku, natomiast w przypadku 1,2% badanych – kilka razy w miesiącu. Ponadto 0,9% uczestników sięga po tego typu środki raz w tygodniu, 1,9% wskazało na częstotliwość kilka razy w tygodniu, z kolei 3,7% ankietowanych robi to codziennie. 

Wykres 22. Jak często zażywa Pan/i środki psychoaktywne(narkotyki, dopalacze, leki w celu odurzenia)? N=323

Kolejne pytanie dotyczyło tego, czy badani znają w swoim otoczeniu kogoś, 
kto nadużywa alkoholu, narkotyków lub w sposób zdecydowanie nadmierny podejmuje się pewnych czynności (np. zakupów, korzystania z Internetu lub urządzeń elektronicznych, uprawiania sportu, pracy, oglądania treści pornograficznych). Z przeprowadzonych badań wynika, że:

§  46,7% badanych zna osoby, które nadużywają alkoholu, w tym: 13,6% jedną osobę, 25,7% – kilka osób (do 10), 7,4% – wiele osób (powyżej 10), natomiast 22,0% ankietowanych udzieliło odpowiedzi „trudno powiedzieć”; 

§  17,3% badanych zna osoby, które nadużywają narkotyków, w tym: 6,5% jedną osobę, 7,1% – kilka osób (do 10), 3,7% – wiele osób (powyżej 10 osób), natomiast 17,0% ankietowanych zaznaczyło odpowiedź „trudno powiedzieć”; 

§  20,4% badanych zna osoby, które dotyczy problem uzależnień behawioralnych, 
w tym: 5,9% – jedną osobę, 9,0% – kilka osób (do 10), a 5,6% – wiele osób (powyżej 10). 19,5% ankietowanych udzieliło odpowiedzi „trudno powiedzieć”. 

Wykres 23. Czy zna Pan/i kogoś w swoim otoczeniu, kto nadużywa alkoholu, narkotyków lub w sposób zdecydowanie nadmierny podejmuje się pewnych czynności (np. zakupy, korzystanie z Internetu i/lub urządzeń elektronicznych, uprawianie sportu, praca, oglądanie treści pornograficznych itp.)? N=323

W kolejnej części raportu oszacowana została skala występowania problemu przemocy wśród dorosłych mieszkańców Miasta Brańsk. Respondenci zostali poproszeni o stwierdzenie, czy w swoim otoczeniu znają osoby, które doświadczają przemocy w swoim domu. Jak wynika z udzielonych odpowiedzi, znajomość takich osób potwierdziło 18,0% ankietowanych, spośród których 9,6% stwierdziło, iż zna jedną taką osobę, 5,0% zna kilka osób (do 10 osób), natomiast 3,4% – wiele osób (więcej niż 10). Należy zauważyć, że średnio co czwarty respondent nie jest pewien, czy zna taką osobę (25,4%), a jednoznacznie zaprzeczyło temu 56,7% ankietowanych.

Wykres 24. Czy zna Pan/i kogoś w swoim otoczeniu, kto doświadcza przemocy domowej? N=323

Skala problemu przemocy na terenie Miasta została oszacowana również dzięki deklaracjom respondentów w zakresie doświadczania przez nich samych tego problemu. Analiza uzyskanych odpowiedzi wskazuje, że w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie przemocy doznało 9,3% dorosłych mieszkańców, z czego 2,5% respondentów zadeklarowało, iż doświadczyło jej jednokrotnie, 2,2% – 2-5 razy, a 0,3% – 6-10 razy. Na częstotliwość powyżej 10 razy wskazało 4,3% uczestników badania. Jednocześnie zdecydowana większość ankietowanych nie doświadczyła tego problemu – 90,7%.

Wykres 25. Jak często, w okresie 12 miesięcy zdarzyło się Panu/i doświadczyć przemocy? N=323

Respondenci, którzy potwierdzili, iż doświadczają przemocy, zostali poproszeni o wskazanie jej rodzaju. Z ich deklaracji wynika, że większość respondentów doświadczyło przemocy psychicznej, na którą wskazało 16 osób (53,3%), natomiast w dalszej kolejności deklarowano przemoc fizyczną (10 osób, tj. 33,3%) oraz seksualną (8 osób, tj. 26,7%). Po 5 osób wskazało na zaniedbanie oraz udzieliło odpowiedzi „nie wiem” (po 16,7%), z kolei przemocy ekonomicznej doznało 3 ankietowanych (10,0%).

Tabela 12. Jakiego rodzaju przemocy Pan/i doznał/a w ciągu ostatnich 12 miesięcy? N=30

*Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100%

Zapytaliśmy respondentów również o to, kto stosował wobec nich przemoc. Jak wynika z danych, najwięcej badanych doznało jej ze strony rodziców (11 osób, tj. 37,9%), 
10 respondentów wskazało na męża/żonę (34,5%), a 8 osób wytypowało inne osoby, wśród których wymieniano m.in. kolegów, dzieci oraz obce osoby (27,6%).

Tabela 13. Kto stosował wobec Pana/i przemoc? N=11

*Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100%

W ramach badania podjęto również próbę określenia skali oraz częstotliwości stosowania przemocy przez ankietowanych. Jak wynika z udzielonych odpowiedzi, zdecydowana większość mieszkańców biorących udział w badaniu nie stosowała przemocy w ciągu ostatnich 12 miesięcy (92,3%), natomiast 2,2% ankietowanych zadeklarowało, stosowanie jej wobec rodziców lub dziecka/dzieci, z kolei po 1,5% wykazało tego typu zachowania wobec męża/żony lub innych osób. 0,9% uczestników badania wytypowało partnera/partnerkę, zaś 2,5% respondentów – innych członków rodziny.

Wykres 26. Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy doszło do sytuacji, gdzie zastosował/a Pan/i przemoc domową wobec: N=323

*Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100%

Ważnym aspektem badania dotyczącego problemów społecznych w Mieście Brańsk była również opinia mieszkańców na temat stosowania kar fizycznych w stosunku do dzieci jako metody wychowawczej. W świetle ich odpowiedzi można stwierdzić, iż 46,4% badanych jednoznacznie nie toleruje przemocy jako metody wychowawczej, jednocześnie 23,5% respondentów uważa, że istnieją sytuacje, kiedy kary fizyczne są konieczne, natomiast 23,2% badanych nie potrafiło jednoznacznie określić swojego stosunku do badanej sprawy, wybierając odpowiedź „trudno powiedzieć”. Ponadto 6,8% respondentów uważa, że kary fizyczne mogą być stosowane za każdym razem, gdy rodzic uzna, że mogą być skuteczne.

Wykres 27. Czy Pana/i zdaniem stosowanie kar fizycznych (np. klaps) jest metodą wychowawczą, która: N=323

Ostatnie pytanie z zakresu problemu przemocy ujęte w kwestionariuszu ankiety dotyczyło zjawiska cyberprzemocy i miało na celu oszacowanie skali jej występowania wśród dorosłych mieszkańców Miasta. Ankietowani zostali poproszeni o wskazanie, czy zdarzyło 
im się kiedykolwiek doświadczyć oraz stosować cyberprzemoc. Z deklaracji badanych wynika, że takiego problemu doświadczyło 13,0% respondentów, natomiast 11,1% badanych miało trudności z odpowiedzią na to pytanie. Do stosowania przemocy w Internecie przyznało się 
7,1% ankietowanych, a 3,7% nie potrafiło udzielić jednoznacznej odpowiedzi.

Wykres 28. Czy w przeciągu ostatnich 12 miesięcy doznał/a oraz stosował/a Pan/i cyberprzemoc (np. wyzywanie, podszywanie się, ośmieszanie/poniżanie, grożenie/ straszenie, szantażowanie, wyłudzanie pieniędzy, rozsyłanie ośmieszających zdjęć/ filmów)? N=323

ZESTAWIENIE WYNIKÓW DIAGNOZY

Zidentyfikowanie skali problemów społecznych wśród uczniów, poznanie ich postaw i doświadczeń.
   
Celem badania było przedstawienie aktualnych problemów występujących w środowisku lokalnym takich jak: uzależnienie od alkoholu, papierosów, narkotyków i urządzeń elektronicznych, przemoc oraz hazard i inne problemy natury behawioralnej w odniesieniu do opinii dzieci i młodzieży oraz z perspektywy dorosłych mieszkańców. Cel ten został osiągnięty w toku weryfikacji zebranego materiału badawczego, będącego podstawą do opracowania rekomendacji, które następnie posłużą do tworzenia różnego rodzaju programów pomocowych i profilaktycznych zmierzających do poprawy sytuacji na terenie Miasta, w tym jakości życia jej mieszkańców. 

Rozpoznanie sytuacji dorosłych mieszkańców Miasta, ich opinii i postaw względem określonych problemów społecznych.

Zidentyfikowanie skali problemów społecznych wśród uczniów, poznanie ich postaw i doświadczeń.
 

W oparciu o dokonaną analizę problemów społecznych zostały sformułowane rekomendacje. Poniżej znajduje się podsumowanie wniosków z badania diagnozującego aktualną skalę problemów społecznych na terenie Miasta, natomiast w dalszej części zamieszczono rekomendacje do dalszych działań profilaktycznych skierowanych do uczniów, dorosłych mieszkańców Miasta Brańsk oraz instytucji, których celem jest szeroko pojęta profilaktyka.

          WNIOSKI Z PRZEPROWADZONEGO BADANIA WŚRÓD UCZNIÓW

WNIOSKI Z BADANIA PRZEPROWADZONEGO WŚRÓD DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW MIASTA
 

REKOMENDACJE

§ Ograniczanie dostępności napojów alkoholowych na terenie Miasta, zwłaszcza w przypadku dzieci i młodzieży (redukowanie liczby punktów sprzedaży napojów alkoholowych i maksymalnej liczby zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych, regularne kontrole punktów przez członków GKRPA),

§ Włączanie się w lokalne oraz ponadlokalne kampanie profilaktyczne, a także tworzenie autorskich akcji,

§ Realizowanie programów profilaktycznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów o udowodnionej skuteczności, rekomendowanych przez Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom,

§ Rozwój i stałe zwiększanie dostępności do poradnictwa, terapii 
i rehabilitacji społeczno-zawodowej osób zmagających się 
z problemem uzależnienia od alkoholu, osób współuzależnionych oraz osób z syndromem dorosłych dzieci alkoholików (DDA),

§ Podnoszenie kompetencji osób i instytucji działających w obszarze uzależnienia od alkoholu, poprzez organizowanie szkoleń i kursów,

§ Prowadzenie działalności edukacyjnej i szkoleniowej dla sprzedawców z zakresu odpowiedzialnej sprzedaży alkoholu.

§ Promowanie wśród społeczności lokalnej zdrowego trybu życia, 
ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży,

§ Ograniczanie dostępności do papierosów dla dzieci i młodzieży 
na terenie Miasta,

§ Rozpowszechnianie materiałów profilaktycznych, dotyczących szkodliwości nikotyny,

§ Wdrażanie do placówek ochrony zdrowia Programów Profilaktyki Chorób Odtytoniowych, skierowanych do osób mających więcej niż 18 lat i palących papierosy lub inne wyroby tytoniowe, ze szczególnym uwzględnieniem osób będących w średnim wieku (między 40 a 65 lat),

§ Zachęcanie placówek oświatowych do wprowadzania szkolnych programów zapobiegania palenia tytoniu oraz wzmocnienie egzekwowania zakazu palenia tytoniu oraz papierosów elektronicznych na terenie szkół oraz w ich pobliżu.
 

§ Przeprowadzanie szkoleń/w